Sen Dili - Ben Dili

Ben dili, kişinin karşılaştığı durum ya da davranış karşısında kişisel tepkisini, duygu ve düşünceleriyle açıklayan bir ifade tarzıdır; yani, duygu ve düşüncelerin içtenlikle ifade edilmesidir. Örneğin, uzun süredir görmediğiniz bir arkadaşınızı görünce, 'Ne kadar hayırsızsın, ben aramasam sen hiç aramayacaksın.' yerine, 'Seni gördüğüme çok sevindim, keşke seni daha sık görebilsem.' demek, bireyler arasındaki ilişkiyi daha sıcak hale getirir.

Ben mesajları, başkaları hakkında değerlendirmeler ve yorumlarımızı değil, bizim duygu ve yaşantılarımızı açıklar. 'Ne saygısız çocuksun, insan annesiyle böyle konuşur mu?' gibi bir mesaj yerine, 'Böyle cevap verdiğin zaman çok kırılıyorum, üstelik bana saygı duymadığını düşünüyorum.' diyen bir ben mesajı, duygularımızı ('kırılıyorum'), düşüncelerimizi ('bana saygı duymadığını düşünüyorum') açıklar. Aynı zamanda, sen mesajının içerdiği saldırıyı kaldırarak, tartışmanın büyümesini engeller. Ben dili ile konuşmak, duygu ve düşünceleri anında ilettiği için, konuşulan kişiyi rahatlatır. Kavga eden iki kardeşe, 'Kardeşler kavga etmemelidir.' yerine, 'Kardeşinle kavga ettiğiniz zaman başım çok ağrıyor, çok üzülüyorum.' demek daha etkili olur. Çünkü çocuk, annesine bu olumsuz duyguyu yaşatmamak için davranışının sorumluluğunu alıp değiştirmeyi göze alır.

SEN DİLİ

Karşımızdakini yargılayan ve durumunu yorumlayan mesajlar taşır. Genellikle kızgınlık ifadeleri sen-dili ile yapılır. Sen-dili ile kurulan iletişim, çocuk üzerinde düzeltici bir etkisi olmaz. İletişim sırasında kişi, eleştirildiğini, suçlandığını ya da yargılandığını hissettiğinde, kendini savunmak için önlem alır.

SEN DİLİ İLE KONUŞMANIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİLERİ

• Sen-dilinde kullanılan ifadeler, çocuğun davranışına değil, kişiliğine yönelik olduğundan çocuğu sarsar, üzer ve kızdırır.
• Onuru kırıldığı için direnmesine ve karşılık vermesine yol açar.
• Zamanla anne ve babasıyla iletişimini keser ve içine kapanır.
• Kendisine takılan lakaplara uygun davranışlar geliştirmeye başlar.
• Çocukta düşük bir benlik saygısının oluşmasına neden olur.
• Çocuk, duygu ve düşüncelerini sen mesajı ile ifade etmeye başlar. ('Sen çok mu iyi bir annesin?' gibi…)

BEN DİLİ

Karşılaşılan durum veya davranış karşısında, kişisel tepkinin duygu ve düşüncelerle açıklanmasıdır. Duyguları açıklayan dürüst ve sorumlu bir kızgınlık hissidir. 'Yapma' derken bir nedeniniz yoksa, o davranışı durdurmanız zordur.

Örneğin; baba işten gelmiş ve yorgundur. Babanın gereksinimi dinlenmektir. Çocuk ise babası ile oyun oynamak ister. Baba ben-dili ile mesaj göndermek isterse, şöyle bir ifade kullanır:

• 'Eğer bugün çok yaramazlık yaparsan ben çok üzülürüm.'
• 'Akşam yemeğini zamanında yetiştiremeyeceğim diye endişeleniyorum.'
• 'Yorgun olduğum zaman canım oyun oynamak istemiyor.'

BEN DİLİ İLE KONUŞMANIN YARARLARI

• Duygu ve düşünceler anında iletiliği için anne ve babayı rahatlatır. Öfke, kızgınlık gibi duyguların birikimini önler.
• Anne ve babanın, olumsuz davranışın kendileri üzerindeki somut etkisini düşünmeleri, çocuklarının davranışlarını kabul etmelerini arttırır.
• Çocuğun, hangi davranışının anne-babasında sorun yarattığını anlamasını sağlar.
• Ben-dili mesajları, davranışa yönelik olduğundan çocuğun benlik saygısını ve kişiliğini zedelemez.
• Suçlama ve yargılama olmadığı için çocuk, savunucu bir tutum içine girmez. Davranışını değiştirip değiştirmeme konusunda çocuğu özgür bırakır.
• Sorumluluk çocuğa aittir.
• Davranışının sorumluluğunu almasını öğrenmesine yardımcı olur.
• Anne-baba ve çocuğu birbirlerine daha çok yaklaştırır.
• Birbirlerini anlamalarını kolaylaştırır.

Etkili bir 'ben dilinin' üç öğesi vardır:

1. Sorun yaratan davranışın tanımlanması.
2. Çocuğun kabul edilemeyen davranışının aile üzerindeki kesin, gerçek ve somut etkisinin ona söylenmesi.
3. Duyguların dile getirilmesi.

Araştırma bulguları, ben-dili mesajları gönderilen çocukların sorumluluk duygularının daha iyi geliştiğini, düşünme yeteneklerinin arttığını ve neden-sonuç ilişkilerini daha iyi kurduklarını ortaya koymaktadır.